چند وقت پیش برای عروسی یكی از اقوام به تالار دعوت شده بودم. هنگام شام، غذا به صورت سلف بود و مهمانان هر كدام به مقدار مورد نیاز غذا بر می‌داشتند. اما چیزی كه برای من جالب بود این بود كه خیلی‌ها به صورت خیلی زننده غذا بر می‌داشتند و بسیاری از آن را نخورده و دست زده كنار می‌گذاشتند. نتیجه این بود كه آخر شب كلی غذای دست خورده باقی مانده بود كه نمی‌شد با آن كاری كرد. مشكل كجای كار است؟ اینكه ما یك جامعه و مردمی‌هستیم كه اسراف و از آن بدتر تبذیر می‌كنیم. شاید برای بسیاری از خوانندگان عزیز این موضوع جالب باشد كه اسراف و تبذیر یكی هستند، در صورتی كه تبذیر معنای فاسد كردن نعمت را دارد و از اسراف بدتر است. به همین دلیل است كه خداوند متعال در قرآن كریم می‌فرماید: إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیاطِینِ» همانا تبذیر كنندگان برادران شیاطین هستند. در این مثالی كه من زدم این اتفاقی كه رخ داد دقیقاً مصداق تبذیر است چون آن غذا را نمی‌توان كاری كرد و لاجرم می‌بایست آن‌ها را دور ریخت. گاهی اوقات ما می‌توانیم با یك كفش یا كتانی
100-50هزار تومانی كفش مناسب خود را داشته باشیم و از آن استفاده هم بكنیم اما وقتی كه یك كتانی را 600-500 هزار تومان می‌خریم این معنایش اسراف است.
مقام معظم رهبری تا حالا چندین بار درباره فرهنگ صرفه‌جویی صحبت كرده‌اند، بلكه یك سال را به نام سال اصلاح الگوی مصرف نامگذاری كردند. آخرین نمونه از تأکیدات ایشان به پنج‌شنبه قبل و حضور ایشان در همایش بسیجیان
باز می‌گردد که در آن جمع از ضعیف بودن فرهنگ صرفه‌جویی» و اسراف» در جامعه گفتند. یعنی علاوه بر اینكه ما باید صرفه‌جویی كنیم باید الگوی مصرفی مان را هم تغییر بدهیم. این موضوع از سطح كلان جامعه شروع میشود و تا سطوح خرد ادامه پیدا می‌كند. اگر خودروساز ما خودرویی می‌سازد كه در هر 100 كیلومتر 10-9 لیتر مصرف بنزین دارد منِ مصرف كننده مگر چقدر می‌توانم صرفه‌جویی كنم؟ اصل كار مشكل دارد. خودروساز ما باید خودش را به فناوری‌های روز مجهز كند و خودروهایی تولید كند كه مصرف آن كم باشد.
اگر شركتی محصولی تولید می‌كند كه فناوری قدیمی‌داشته و مصرف انرژی آن بالا باشد خود به خود معضل ایجاد میشود و فرد استفاده كننده تا یك حدی می‌تواند صرفه‌جویی كند. باید شركت‌ها و كارخانه‌ها به سمت تولید محصولات با بهره‌وری بالای انرژی ترغیب شوند و از سوی دیگر ما مردم هم باید در هنگام خرید به این موضوع دقت كنیم.
مقابله با اسراف برای همیشه تاریخ
در سطح كلان‌تر دولت به عنوان پدر جامعه می‌بایست از ریخت و پاش‌های بی‌دلیل پرهیز كند. اگر من به عنوان كارمند دولت در یك اداره ببینم كه 6 ماه است حقوق و مزایای من با لحاظ تمام این گرانی‌ها و تلاطمات مالی پرداخت نمی‌شود، در عین حال آن اداره همایشی برگزار می‌كند بی‌فایده كه چندین و چند میلیارد تومان خرج دارد، دیگر آن عِرقی كه باید به شركتم داشته باشم را ندارم و كم‌كم نسبت به آن دلسرد می‌شوم.
در قرآن به مناسبت‌های مختلف از موضوع اسراف و تبذیر ذكر شده و قطعاً این، اهمیت موضوع را می‌رساند و می‌خواهد بگوید كه این، یك موضوع دائمی‌و همیشگی است كه می‌بایست همه انواع بشر در طول تاریخ خود را با این موضوع وفق دهند.
در روایتی از امام صادق ؟ع؟ آمده است كه فرمودند: پایین‌ترین مرتبه اسراف عبارت است از: 1- دور ریختن آبی که از آشامیدن اضافه آمده است .2-اینکه لباس کار و لباس بیرونی، یکی باشد. 3-به دور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما (چون از هسته خرما ماده غذایی برای شتران تهیه می‌شد.)
اگر به احادیثی كه درباره اسراف وارد شده است دقت كنیم توجه بیش از اندازه اسلام را به این موضوع با اهمیت می‌بینیم. اینكه بسیاری از مردم به نوعی فقیرند كه حتی غذایی برای خوردن ندارند خود دردی است كه همیشه تاریخ بوده است و این هم كه بسیاری از مردم آن قدر می‌خوردند كه مریض می‌شدند هم همیشه تاریخ بوده است ولی آیا زمان آن فرا نرسیده كه این رویه غلط را اصلاح كنیم؟ اگر من و شما به برخی از رفتارهای
پدران‌مان اشكال می‌گیریم حتماً باید خودمان اصلاح را شروع كنیم.
کار مردمی برای جلوگیری از اسراف
چند وقت قبل، گروهی در یكی از شبكه‌های اجتماعی تشكیل شد كه كارشان این بود كه قبل از عروسی هماهنگ می‌كردند كه بعد از عروسی بلافاصله غذاها را جمع می‌كردند و به اقشار فقیر حاشیه شهر تهران می‌رساندند. این امر بسیار مبارك به زودی فراگیر شد و حتی مطلع شدم كه چندین گروه و نهاد مردمی‌در این عرصه وارد شده‌اند.
حتماً و حتماً باید بدانیم تمام این مسائلی كه گفتیم دلیل بر این نمی‌شود كه مفهوم مقابل اسراف را طوری تعریف كنیم كه به خساست بینجامد. مفهوم خساست یك مفهوم دیگر است. در اسلام ما مكلف به مصرف بهینه و به اندازه شده‌ایم. در قرآن كریم آمده است: كُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ». پس صرفه‌جویی كردن نخوردن نیست، بلكه درست خوردن و درست استفاده كردن است. جای جای متون دینی ما سرشار است از اینكه انسان هر چقدر برای خانواده خود خرج كند خداوند چندبرابر آن را در روزی فرد قرار می‌دهد.
و شاید برای خیلی از مخاطبین عزیز جالب باشد كه بدانند كه حتی مفهوم اسراف در انفاق و بخشش هم ساری و جاری است، امام صادق؟ع؟ضمن حدیثی فرمودند: خداوند در بسیاری از آیات فرموده است مسرفان را دوست ندارد؛ پس آنان را از اسراف و سخت‌گیری منع کرده است . رسول خدا ؟ص؟ فرمود: دعای چند گروه از امت من مستجاب نمی‌شود . ازجمله مردی که خداوند رزق فراوان به او داده و او همه آن‌ها را انفاق کرده، سپس از خداوند طلب رزق میکند و خداوند در پاسخ میگوید: مگر به تو رزق واسع ندادم، پس چرا میانه‌روی و اعتدال را پیشه خود نساختی و چرا اسراف کردی در حالیکه تو را از اسراف نهی کردم؟!» یعنی حتی در موضوع انفاق هم باید حد اعتدال را رعایت كرد و از ریخت و پاش بی‌مورد برحذر بود. بر همین اساس در قرآن می‌خوانیم: بندگان خداى رحمان كسان‌اند كه هرگاه انفاق كنند نه اسراف می‌نمایند و نه سختگیرى» دفعه بعدی كه خواستیم چیزی بخریم، كمی‌بیشتر دقت كنیم.
درباره این سایت